Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Tüze, cemiyet süresince insanoğluın bihakkın elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene etkilemek, maşerî ömürın gerçekleşmesini sahip olmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşısına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kesinlikle akıllıca kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanoğluın davranış ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte dostluk, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten fikirlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî evetşlakin düzenidir. Tüze Lügat Manaı Tüze kelimesi Arabi “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “tanrı” kelimesinin çoğmehabetli “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk anlamında da kullanılır. Teknik Manaı Tüze dönemden döneme değiştiği kucakin hala doyurucu bir tanılamam örgülamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince çizgi olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Tüze, eşhas ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun ölçü hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle analog nitelikteki tamam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze düzlükında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek kucakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve para cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun yama; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları gibi ayrımlı dostluk dallarında ayrımlı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal fikirleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş süresince bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun pratik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşılamaya çallıkışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun doğal örgüsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine şık edinmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de bağlıdır; soylu erki yokluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belli bir organize altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak hak kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanılamamıyla doğruluk, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Doğruluk esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında kişisel bir özelliği deyimler. Can her bugün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni atfetmek yolunda kadimî ve değçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki ölçü olarak kal konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet kucakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini kucakeren kurallar tamamü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini kucakerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; ister mevcut düzeni sakınmak, gerekse onu değçalışmatirmeyi meşrulaştırmak kucakin her bugün adalete başvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşımıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim dostluk anlamında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut dostluk düzenlerinin namına şık olup olmadığı açısından bir ölçü ve istimara ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşlakin uyacak, hem de bu maşerî ömürın amerikan barış süresince sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çallıkışacaktır.
Haziran 20, 2022
Related Tags